DURAKLAMA DÖNEMİ İSYAN VE ISLAHATLAR

DURAKLAMA DÖNEMİ İÇ İSYANLARIOsmanlının Kuruluş ve Yükselme Döneminde isyanlar çıkmıştır.Fakat devlet güçlü olduğundan pek fazla etkili olmamıştır.XVII.yy’da Osmanlıda siyasi,toplumsal ve ekonomik bozulmalar yine bu yüzyılda çıkan isyanların etkili olmasını sağlamıştır.Bu yüzyılın isyanları üç başlıkta incelenir.
İSTANBUL İSYANLARIBu isyanlara kapıkulu askerleri, ulema sınıfı, medrese öğrencileri bazen de halk katılmıştır.
Bu isyanların sebeplerine bakıldığında♦Cülus bahşişinin ve ulufelerin dağıtımındaki aksamalar
♦Maaşların ayarı düşük paradan verilmesi
♦Yeniçerilerin bozulması
♦Kapıkuluna ters düşen padişah ve devlet adamlarının görevden alınmak istenmesi
♦Devlet adamlarının ve ulemanın birbirleri ile olan çekişmeler
♦Bazı devlet adamlarının ve saray kadınlarının çıkarları elden gidince kışkırtıcı rol oynamaları
İstanbul isyanlarının başlangıcı Fatih zamanındadır.Cülus bahşişi yüzünden ayaklanan yeniçerilerin istekleri kabul edildi.Böylece cülus bahşişi gelenek haline geldi.Yavuz zamanında ve II. Selim zamanında da ayaklandılar.Zaman içinde güçlerinin farkına vardılar ve Sokullu zamanında sık sık ayaklandılar.III. Murat zamanında ayarı düşük paradan dolayı isyan ettiler ve istekleri kabul edildi.Genç Osman zamanında Hotin Kalesi kuşatması sırasında gayretsizlik gösterdiler.Bunun üzerine ll. Osman yeniçerileri kaldırmayı düşündü ve bu kulaklarına gidince ll. Osman’ı katlettiler.İlk defa bir sultan öldürdüler suçları cezasız kalınca azdılar.Bu isyan İstanbul isyanlarının en büyüğüdür.IV. Murat zamanında ayaklandılar ve devlet adamlarının bir kısmını öldürdüler fakat daha sonra Murat otoritesini kurarak isyanları önledi.IV. Mehmet zamanında ayaklanıp 30 kişiyi katledip Sultan Ahmet Meydanı’nda çınara astılar.Bu olaya Vakayı Vakvakiye (çınar olayı ) denildi.1687’de ise lV. Mehmet’i tahtan indirdiler.İstanbul isyanları merkezi otoriteyi büyük ölçüde zayıflatmıştır.
CELALİ İSYANLARIAnadolu′da çıkan isyanların sebeplerine bakıldığında♦Devlet görevlilerin yanlış tutumu
♦Ekonominin bozulması
♦Halktan kanunsuz vergi alınması
♦Vergilerin ağırlığı
♦Köylünün toprağı terk etmesi
♦Tımar sistemini bozulması
♦İltizam sisteminin yaygınlaşması
♦Güvenliği sağlayan askerleri halka zulmetmesi
♦Anadolu′da tarım ticaret hayatının bitmesi
♦Devşirme devlet adamlarının halkla kaynaşamaması
♦Tımar sisteminin ve tımarlı sipahilerin bozulması
♦Uzun süren Avusturya İran Savaşları
♦Savaştan kaçanların eşkıyalık yapmaları
Yukarıdaki sebeplerden dolayı Cambolatoğlu, Karayazıcı, Deli Hasan, Kalenderoğlu, Abaza Hasan, Abaza Mehmet Vardar Ali Paşa gibi isyanlar çıkmıştır.
Sonuçta♦Anadolu′da düzen bozuldu
♦Üretim azaldı
♦Anadolu tahrip oldu
♦Can mal güvenliği kalmadı
♦Vergiler toplanamadı
♦Dıştaki mücadeleyi de etkiledi
EYALET İSYANLARIMerkezi otoritenin zayıflığı eyaletlere yansıdıEflak, Erdel, Boğdan, Yemen, Trablusgarb gibi yerlerde isyan çıktıDevlet bunları bastırmak için çok uğraştı.
İSYANLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ♦Belli bir düşünceyi temsil etmiyorlardı
♦Bu isyanların dini yönleri yoktur
♦Devlet bu isyanlarının köküne inememiştir
♦Devlet bu isyanları şiddet yoluyla bastırmaya çalışmıştır
♦Bu isyanlar devletin düzenini değiştirmeye yönelik değildir
♦Bu isyanlar şahıslara yöneliktir
♦Bu isyanlar bazı devlet adamlarının dikkatini çekmiş ve ıslahat yapmışlardır.
XVII.YY ISLAHATLARIXVl.yy sonlarına doğru Osmanlının kötüye gittiği görülmüştür.İşte bu kötü gidişi durdurmak için bazı çabalar sarf edilmiştir.Bazı devlet adamları ıslahatlar yapmaya çalışmışlardır.Bunlar:
KUYUCU MURAT PAŞA♦Celali isyanlarını şiddet yolu ile bastırmaya çalışmıştır.
♦Köklü tedbirler almadığı için isyanlar devam etmiştir.
GENÇ OSMAN♦Saray dışı evlilik yaparak sarayı halka açmaya devletle halkı kaynaştırmaya çalıştı.
♦Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündü.
♦II.Osman Osmanlıda ilk defa köklü ıslahat düşünen padişahtır.
IV. MURAT♦Otoritesini tesis ettikten sonra ıslahatlara başladı.
♦Yeniçerileri ve sipahilerin zorbalarını ortadan kaldırdı.
♦İstanbul′un güvenliğini sağladı
♦Celali isyanlarını bastırdı
♦İçki ve tütün yasağı getirdi
♦Tımarlı sipahileri saydırdı
♦Bütçede iyileştirmeler yaptı
♦Devlet adamlarına raporlar hazırlattı
♦Koci Bey risalesini hazırlattı ama uygulama fırsatı bulamadı
TARHUNCU AHMET PAŞA♦Maliyeye düzen getirmeye çalıştı
♦Bütçe açığı nedenlerini araştırdı ve saraydan olduğunu anladı ve saray masraflarını kıstı
♦Devletin gelirini giderini tespit etti ve bir bütçe hazırladı
KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞAMehmet Paşa’ya vezirlik teklif edilince bazı şartlar ileri sürdü
Bunlar♦Sarayda üzerine vazife olmayan kişiler devlet işlerine karışmayacak
♦Sunacağı teklifler kabul edilecek
♦Devlet memurlarını kendi atayacak
♦Hakkında şikâyet olursa önce dinlenecek sonra karar verilecek.
♦Bu şartlar kabul edilince Köprülü tam bir bağımsız başbakan olarak göreve başladı.
♦Girit kuşatmasında dolayı Çanakkale boğazını kapatmış olan Venedikleri kovdu
♦Erdey Beyi Rokoci’nin isyanını bastırdı
♦Abaza Hasan Paşa’nın isyanını bastırdı
♦Denk bir bütçe hazırlamaya çalıştı
KÖPRÜLÜ FAZIL AHMET PAŞA♦Avusturya ile Vasvar Barışı’nı yaptı
♦Girit’i aldı
♦Buçaş Antlaşması’nı yaptı
♦Ağır vergileri kaldırdı
♦Cizyenin toplanmasını bir düzene koydu
♦Orduda olmadığı halde ulufe alanların ulufelerini kesti
♦Devlet adamlarının padişaha bayramlarda hediye verme usulünü kaldırdı

XVII. YY ISLAHATLARININ ÖZELLİKLERİ♦Fazla gelişme imkânı bulamadılar düşüncede kaldılar
♦Yapılan kişilere bağlı olduğundan
♦Onların kısa süreli başta durmasından
♦Şiddete dayalı olduğundan
♦Çıkarları elden gidenlerin entrikalar çıkarmasından
♦Islahatlarda Avrupa′nın etkisi yoktur
♦Olayların nedenlerine inilmediğinden duraklamaya çözüm getirmemiştir.
♦Kuvvet ve şiddet yoluyla asayiş temin edilmeye çalışılmıştır
♦Yükselme Dönemindeki ihtişama dönülmeye çalışılmıştır